Μάρτιος 2021

ΘΟΥΡΙΟΣ

  Ρήγα Βελεστινλή                             Εκδόσεις Στεφανίδη

Ο Θούριος, τον οποίο έγραψε το 1796 ο πρωτοπόρος πολιτικός και κοινωνικός στοχαστής, ο τολμηρός οραματιστής, ο επαναστάτης και εμπνευσμένος βάρδος Ρήγας Βελεστινλής με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες, είναι το πατριωτικό, εθνεγερτήριο και πολεμιστήριο τραγούδι που συγκινούσε και συγκινεί τον απανταχού ελληνισμό.

  (Η λέξη θούριος, από το ρήμα θρώσκω, είναι ο αττικός τύπος του επιθέτου θούρος, σήμαινε ορμητικός, πολεμικός, και σήμερα πλέον παιάνας, εμβατήριο.) Ο ύμνος αυτός είναι η εμπειρία της σκλαβιάς των σαράντα χρόνων της ζωής του Ρήγα. Στους 126 στίχους του συμπυκνώνει την πίκρα και την αγανάκτηση της ρωμιοσύνης όλων των αιώνων κατά της τυραννίας.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

«Ὣς πότε, παλικάρια, νὰ ζοῦμεν στὰ στενά,

Μονάχοι σὰ λιοντάρια, στὲς ράχες στὰ βουνά;

Σπηλιὲς νὰ κατοικοῦμεν, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,

Νὰ φεύγωμ’ ἀπ’ τὸν κόσμον γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά.

Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, Πατρίδα καὶ γονεῖς,

Τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας κι ὅλους τοὺς συγγενεῖς.

Καλλιό ’ναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωὴ

Παρὰ σαράντα χρόνοι σκλαβιὰ καὶ φυλακή.

Τί σ’ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά,

Στοχάσου πῶς σὲ ψένουν καθ’ ὥραν στὴ φωτιά. (…)»

O Θούριος του Ρήγα είναι ο πιο διαδεδομένος προεπαναστατικός πατριωτικός ύμνος. Στους σαράντα πρώτους στίχους του εξαίρεται η ιδέα της ελεύθερης ζωής και αντηχεί το προσκλητήριο της επανάστασης σε όλους τους βαλκανικούς λαούς και ιδιαίτερα στους Έλληνες, οι οποίοι δεσμεύονται με ιερό όρκο ότι θα αγωνιστούν, για να ελευθερώσουν το σκλαβωμένο γένος τους. Γράφτηκε το 1797 και τον τραγουδούσαν σε συγκεντρώσεις για να ξεσηκωθούν οι Ελληνες. Πρόκειται για έμμετρο κείμενο με πολλά στοιχεία αφηγηματικότητας, μέσω του οποίου ο Ρήγας αποβλέπει να μεταφέρει και να καταστήσει κατανοητές τις αφηρημένες ιδέες των «Δικαίων του Ανθρώπου» και της «Νομοθετικής Πράξεως»

Το εθνικοαπελευθερωτικό πρόγραμμα του Ρήγα απέβλεπε στον ξεσηκωμό όχι μόνο των ελληνικών πληθυσμών, αλλά και όλων των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής που καταπιέζονταν από το δεσποτισμό του σουλτάνου. Από την Επανάσταση κατά του σουλτάνου δεν εξαιρούσε τους Τούρκους. Μετά την αποτίναξη της οθωμανικής τυραννίας οραματιζόταν την ίδρυση της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενός ομοσπονδιακού κράτους που θα απλωνόταν στα όρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και θα ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τους θεσμούς της Γαλλικής Δημοκρατίας. Γι' αυτόν ακριβώς το σκοπό συνέταξε την Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα και το Θούριο, τα επαναστατικά του δηλαδή έργα, που βασίστηκαν στα σχέδια Συντακτικών Συνελεύσεων της Γαλλικής Επανάστασης και στο Γαλλικό Σύνταγμα του 1793 και τυπώθηκαν στη Βιέννη με προσωπική του επίβλεψη, τον Οκτώβρη του 1797, σε 3.000 αντίτυπα.

Με μια νέα, βιβλιοφιλική έκδοση του ΘΟΥΡΙΟΥ του Ρήγα Βελεστινλή τιμούν οι εκδόσεις Στεφανίδη τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Το επαναστατικό τραγούδι του Ρήγα γράφτηκε και κυκλοφόρησε πρώτα στη Βιέννη κι ύστερα στην Ελλάδα λίγο πριν από το μαρτυρικό θάνατό του, το 1798. Η παρούσα έκδοση βασίζεται στην πιο πιστή πηγή, τη φωτομηχανική ανατύπωση της έκδοσης της Κέρκυρας (1798) από την Ακαδημία Αθηνών (1998). Με ελάχιστες σιωπηρές παρεμβάσεις στη στίξη και στην ορθογραφία, έχουμε στα χέρια μας ζωντανό το πύρινο εθνεγερτήριο τραγούδι και στοιχεία για το πώς γράφτηκε από τον γεμάτο πάθος για ζωή και ελευθερία Ρήγα.